Niania a rozliczenie podatkowe PIT – umowa uaktywniająca i dziennego opiekuna

Osoby zatrudnione jako pomoc do dziecka rozliczają się samodzielnie z podatków. Oznacza to, że dbać muszą nie tylko o złożenie rocznej deklaracji podatkowej, ale również samodzielnie ustalić muszą prawidłowo zaliczki na podatek oraz wybrać właściwą rozliczeń z organami podatkowymi.

W obu przypadkach opieka na preferencyjnych zasadach dotyczy dzieci do ukończenia 3 roku życia, lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym - 4 roku życia. Nie może dotyczyć dziecka do 20 tygodnia życia.  

Podatek od dochodów niani oblicz dokładnie w Programie e-pity 2023

Nie musisz liczyć podatku w PIT za 2023 od dochodów niani ręcznie. Sprawdź wysokość Twojego podatku kompleksowo z uwzględnieniem wszystkich ulg i odliczeń. Wylicz podatek niani od razu w Programie e-pity 2023 teraz >>

Obie umowy różnią się zasadami opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także metodą poboru zaliczek na podatek.

Za nianię, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,
• rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia (a od całej podstawy – w zakresie ubezpieczenia chorobowego).

ZUS będzie opłacał składki w 50% wyłącznie w przypadku, gdy niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego oraz rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych, prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą lub działalność rolniczą oraz  dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.

W przypadku dziennego opiekuna – całość składek finansowana jest bez pomocy ZUS. Dzienny opiekun może być zatrudniony w oparciu o różne umowy (np. umowa o pracę, prowadzoną działalność gospodarczą) – stąd ostateczne rozliczenie podatków zależy od przyjętej formy aktywności zawodowej.

Zaliczki niani, rozliczenie wynagrodzenia niani w trakcie roku

Niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej (czyli takiej ze składkami finansowanymi w części przez ZUS) samodzielnie opłaca zaliczki na podatek, rodzice natomiast – pobierają z jej wynagrodzenia przed wypłatą – część składek ZUS. Finansują również część składek dodatkowo, poza wynagrodzeniem brutto. Rozliczając się z podatków, niania wykonuje następujące czynności:

• oblicza koszty uzyskania - w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez rodziców dziecka w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe (chodzi wyłącznie o składki 50% pobierane przez pracodawcę a nie te, które finansuje ZUS),
• Od przychodu brutto niania nie odlicza składki ZUS pobieranej z jej wynagrodzenia – odliczy ją dopiero w rocznym zeznaniu podatkowym,
• od przychodu odlicza koszty uzyskania,
• Przychód minus koszty - to podstawa opodatkowania do której stosuje 12% podatku – wynik stanowi zaliczkę na podatek; możliwe jest też płacenie wyższej zaliczki – 32%.

Miesięczne zaliczki obliczone niania jest obowiązana wpłacać na rachunek urzędu skarbowego, w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskał dochód, a za grudzień - w terminie złożenia zeznania podatkowego PIT-36.

PIT-11 dla niani

Rodzice zatrudniający nianię nie wystawiają PIT-11. Są jedynie zobowiązani zgłosić nianię do ZUS i opłacać składki ZUS z tego tytułu. W ZUS składają za każdy okres, za którym dokonują wypłat, nie później niż do 15 dnia miesiąca po miesiącu, w którym dokonują wypłat:

1. deklarację ZUS DRA oraz
2. raport miesięczny ZUS RCA (jeśli niania podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu) albo ZUS RZA (jeśli niania podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu); z kodem 0430 – co do wynagrodzenia do wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia oraz
3. raport miesięczny ZUS RCA (jeśli niania podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu) albo ZUS RZA (jeśli niania podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu) z kodem 04 31- składki od części pensji niani ponad połowę minimalnego wynagrodzenia. Składki te współfinansuje rodzic i niania (są pobierane z kwoty brutto).

Niania samodzielnie oblicza zaliczkę na podatek oraz samodzielnie sporządza rozliczenie roczne. Nie należy wystawiać PIT-11 i PIT-4R.

PIT roczny niani, rozliczenie roczne niani

Niania przychody oraz koszty podatkowe wpisuje w rocznej deklaracji PIT-36 (w obu przypadkach w wierszu – inne źródła przychodów). Niania z przychodów opodatkowana jest według zasad ogólnych, uprawniona jest więc do odliczania kwoty wolnej od podatku, której nie rozliczała w trakcie ustalania zaliczek na podatek. W jej PIT rocznym z reguły wyjdzie zatem duża kwota zwrotu nadpłaconego podatku. Ponadto niania może korzystać zarówno łącznego opodatkowania dochodów małżonków / rozliczać się jako samotny rodzic jak i wprowadzać w deklaracje obowiązujące w danym roku ulgi podatkowe (ulgi rehabilitacyjnej, ulgi na dzieci i in.).

Niania odlicza może również składki ZUS. Musi zwrócić uwagę, które składki odlicza – rodzice współfinansują po połowie składki z nianią – stąd odliczeniu podlegają wyłącznie składki pobrane z wynagrodzenia niani, nie odlicza natomiast składek finansowanych przez rodziców (obciążających rodziców dodatkowo poza wynagrodzeniem brutto).

Rodzice dziecka w swoim zeznaniu podatkowym nie mogą odliczyć od dochodu i podatku składek ZUS i zdrowotnych opłacanych za nianię lub finansowanych dodatkowo z tytułu zatrudnienia niani.

Niania wypełnia PIT-36 i wskazuje w nim:

• W wierszu „inne źródła przychodów” – przychód brutto z umowy (zarobek brutto z tego roku),
• W poz. „koszty uzyskania przychodów” – wartość ustalonych w trakcie roku kosztów podatkowych za każdy okres wykonywania umowy (sumuje poszczególne koszty z całego roku,
• W poz. „dochód” – różnicę między ww. polami
• W pozycji „składki na ubezpieczenie społeczne” – składki opłacane za nią (obniżające wypłatę wynagrodzenia brutto) składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe. 

Umowa niani (umowa uaktywniająca) a umowa o pomoc domową (umowa aktywizacyjna)

Innego rodzaju umową, niż obecnie funkcjonującą umową z nianią, jest umowa aktywizacyjna, zawarta przed 2007 r. z tzw. pomocą domową, w celu wykonywania czynności związanych z:

• prowadzeniem gospodarstwa domowego, lub
• opieką nad osobą zamieszkującą w gospodarstwie domowym.

W przypadku zawarcia takiej umowy, osobie prowadzącej gospodarstwo domowe wypłacającej wynagrodzenie na rzecz osoby bezrobotnej zatrudnionej w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym i poniosła z tego tytułu wydatki z własnych środków na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne po każdym okresie 12 miesięcy nieprzerwanego trwania tej umowy, przysługuje prawo do ulgi podatkowej.

Ulga przysługuje w tym zakresie na prawach nabytych i dotyczy jedynie osób prowadzących gospodarstwo domowe, które zawarły umowy o pomoc domową przed 2007 r. Tylko takie osoby mogą odliczyć koszty tych składek ZUS od dochodu. Jeśli umowę zawarto w tym terminie, to ulga przysługuje również obecnie – i dotyczy również wynagrodzenia wypłacanego obecnie z tego tytułu. Natomiast w przypadku osoby, która opłaca pomoc domową w związku z umową zawartą po tej dacie – odliczenie nie przysługuje.

Z tytułu umowy należy wystawić PIT-11 oraz PIT-4R. Zaliczki na podatek opłaca płatnik (domownik zatrudniający pomoc domową).

Umowa i rozliczenie podatkowe niani zajmującej się dziećmi w wieku po ukończeniu 3 lat

Dopuszczalne jest również zawarcie z nianią umowy o opiekę nad dzieckiem starszym. W takim przypadku mamy jednak do czynienia ze standardową umowa zlecenie, z tytułu której ZUS nie finansuje części składek ubezpieczeniowych. Niania samodzielnie musi rozliczyć zaliczki na podatek, nie dostaje z tytułu umowy PIT-11, a rodzic nie przygotowuje PIT-4R. Pozostaje natomiast płatnikiem składek, w których partycypują w częściach niania (składki pobierane z kwoty brutto) i rodzic.

W przypadku tego rodzaju umowy niania może korzystać ze zwolnienia do 85.528 zł w przypadku, gdy jest osobą do ukończenia 26 r.ż.